GÃY XƯƠNG MŨI: NHỮNG ĐIỀU BẠN CẦN BIẾT

BS Phạm Tuấn Vũ – K. Tai Mũi Họng

Mũi là một bộ phận quan trọng và nổi bật trên gương mặt của mỗi người, mũi có nhiều chức năng về hô hấp cũng như thẩm mỹ. Đây cũng là bộ phận dễ chấn thương trong những tai nạn vùng đầu mặt hằng ngày. Gãy xương mũi là loại gãy xương phổ biến nhất trong các xương ở vùng mặt. Có thể gãy đơn thuần hoặc gãy liên quan đến các tổn thương khác. Gãy xương mũi có nhiều mức độ, may mắn là phần lớn trường hợp không gây nguy hiểm đến tính mạng và có tiên lượng tốt. Mặc dù vậy có một số trường hợp cần phải khám và điều trị kịp thời nếu không sẽ để lại nhiều di chứng về sau.

-Tổng quan về gãy xương mũi:

Xương mũi là 2 xương nhỏ nằm ở vị trí 1/3 trên của mũi. Cùng với các sụn mũi là sụn mũi bên, sụn cánh mũi lớn, sụn cánh mũi nhỏ và sụn vách ngăn. Xương mũi tạo nên bộ khung định hình cho mũi. Gãy xương mũi xảy ra nếu có một tác động đủ mạnh làm mất liên tục của 2 xương này.

 nằm ở vị trí nhô cao và trước nhất của khuôn mặt kèm theo việc thiếu các cấu trúc nâng đỡ khiến nó dễ bị tổn thương khi va chạm. Gãy xương mũi thường gặp nhất trong các gãy xương vùng hàm mặt. Độ tuổi thường ở người trẻ với tỉ lệ nam giới gấp đôi nữ giới.

-Những nguyên nhân thường gặp gây gãy xương mũi:

Xương mũi có thể bị gãy nếu có một lực đủ mạnh tác động vào mũi. Trường hợp này có thể kèm theo những tổn thương ở vùng mặt hoặc cổ khác. Một số nguyên nhân thông thường là:

         Tai nạn giao thông.

         Va đập vào mũi khi chơi các môn thể thao có tính đối kháng.

         Té ngã hoặc đập mũi vào các vật cố định như cánh cửa, bức tường,…

          Bị đánh vào mũi trong các cuộc ẩu đả.

-Gãy xương mũi thường biểu hiện:

          Đau, cảm giác căng tức vùng mũi, tăng lên khi sờ nắn.

          Sưng nề mũi và vùng xung quanh.

          Chảy máu mũi hoặc chảy dịch nhầy từ mũi.

          Mũi bị méo mó, biến dạng.

          Khó thở, cảm giác nghẹt mũi một hay hai bên.

          Tiếng ‘crắc’ khi dùng tay chạm vào phần xương mũi bị gãy.

-Biến chứng có thể gặp:

          Ảnh hưởng chức năng hô hấp: nếu không được xử trí đúng cách, các biến dạng mũi sẽ ảnh hưởng tới con đường dẫn khí gây các triệu chứng như nghẹt mũi.

         Ảnh hưởng thẩm mỹ: xương mũi gãy có thể hình thành can xương. Khi đó chúng lành thương theo một cách bất thường. Hậu quả là thay đổi hình dạng mũi.

           : gãy xương mũi có thể dẫn tới vẹo vách ngăn. Vách ngăn mũi là một cấu trúc gồm sụn và xương phân cách 2 lỗ mũi. Khi vách ngăn mũi bị vẹo, một bên mũi thường bị hẹp dẫn tới nghẹt mũi. Thường cần phải phẫu thuật để giải quyết tình trạng này.

        Tụ máu: sau khi gãy xương mũi, máu có thể bị ứ lại, gây tắc một hoặc hai bên mũi. Ngoài ra khối máu tụ cần dẫn lưu sớm nếu không sẽ gây phá hủy sụn mũi.

-Gãy xương mũi được chẩn đoán như thế nào?

Ngoài những dấu hiệu sưng đau của người bệnh, bác sĩ sẽ thăm khám thêm để có nhận định chính xác. Thông thường việc khám được thực hiện bằng cách ấn nhẹ vùng mũi để tìm điểm đau nhói và mất liên tục xương. Có thể kết hợp thêm dụng cụ quan sát bên trong mũi để tìm các dấu hiệu như rách niêm mạc, gãy vách ngăn, tắc nghẽn, đọng máu trong hốc mũi. Vì xương mũi nằm ở vị trí trung tâm và gần các cấu trúc quan trọng nên cần kiểm tra kỹ lưỡng để không bỏ sót gãy các xương hàm mặt khác.

Cận lâm sàng thường dùng là hình ảnh học:

          X quang có thể bỏ sót 50% trường hợp. Độ nhạy và độ đặc hiệu của X quang không cao. Vì vậy nó không được chỉ định thường quy nếu chỉ nghi ngờ gãy xương mũi đơn thuần. Thường chụp X quang nếu có khả năng tổn thương các xương khác ở vùng mặt.

         CT scan nên được thực hiện nếu có điều kiện vì có thể kiểm tra những tổn thương khác kèm theo. Đây là phương tiện cung cấp nhiều thông tin cho việc chẩn đoán nhất. Mặc dù vậy các tổn thương sụn vẫn có thể bị bỏ sót.

 Hình ảnh gãy xương mũi trên phim X.quang

 -Cách xử trí gãy xương mũi tại cộng đồng:

Nếu bị va đập vùng mũi và có triệu chứng nghi ngờ gãy xương mũi, trước tiên cần cầm máu mũi nếu có. Sau đó là điều trị giảm đau và phù nề. Tùy vào tình hình tiếp theo mà có cần tới bệnh viện hay không.

         Giữ cơ thể là tư thế ngồi thẳng để mũi nằm ở mức cao hơn tim.

         Thở qua đường miệng và cúi người ra trước. Điều này hạn chế máu chảy xuống họng gây khó chịu hoặc sặc vào đường thở. Tránh nuốt máu vào bụng.

         Bóp cánh mũi bằng ngón trỏ và ngón cái và giữ trong khoảng 5 phút. Nếu vẫn chảy máu, tiếp tục thêm 10 phút.

Giảm đau và phù nề:

          Chườm đá vào vùng chấn thương trong 10 tới 15 phút để giảm đau và sưng nề. Cẩn thận không dùng lực quá mạnh vì có thể làm tăng tổn thương tới xương mũi. Lặp lại 3 tới 4 lần một ngày nếu cần.

         Dùng giảm đau nếu cần, như acetaminophen, ibuprofen,…

         Nằm với tư thế đầu cao, nhất là khi ngủ, bằng cách kê thêm gối.

-Trường hợp nào cần phải khám ngay?

Nếu chỉ có đau và phù nề ở mức độ nhẹ tới trung bình có thể theo dõi ở nhà. Các triệu chứng có thể dần cải thiện mà không cần tới bệnh viện. Tuy nhiên có một số tình huống cần đi khám càng sớm càng tốt, có thể kể tới như:

          Gãy xương mũi kèm theo một chấn thương khác ở đầu và cổ. Biểu hiện thường là đau đầu dữ dội, đau cổ, nôn ói, mất ý thức.

          Khó thở.

          Chảy máu khó cầm.

          Chảy dịch loãng, trong từ mũi sau chấn thương. Đây có thể là dấu hiệu của rò dịch não tủy, một tình trạng rất nguy hiểm.

          Sau 3 tới 5 ngày theo dõi, sưng đau không cải thiện hoặc có cải thiện nhưng mũi biến dạng hay có sốt.

-Điều trị:

Tùy theo mức độ tổn thương qua thăm khám và dấu hiệu hình ảnh học mà điều trị cũng khác nhau. Có thể chỉ cần uống thuốc và theo dõi nhưng cũng có thể cần tới phẫu thuật. Quyết định can thiệp được đưa ra sau vài ngày theo dõi và điều trị để mũi bớt sưng nề. Sau đó, có thể lựa chọn giữa nắn chỉnh thông thường hay cần tới phẫu thuật.

           Nắn chỉnh thông thường: thường được thực hiện trong vòng 1 tới 2 tuần sau chấn thương. Thời gian này đủ để giảm sưng nề, đồng thời không quá muộn để chỗ gãy tự lành, gây khó khăn cho việc thực hiện. Thuốc giảm đau được sử dụng trước đó. Tiếp theo các dụng cụ được đưa qua đường mũi. Kết hợp với việc nắn bằng tay bên ngoài, chỗ gãy sẽ được điều chỉnh về vị trí ban đầu. Cuối cùng chỗ gãy sẽ được cố định để tự lành bằng cách đặt một miếng vật liệu cố định vào trong mũi và băng ép ở phía ngoài. Việc cố định này thường kéo dài khoảng 1 tuần. Kháng sinh có thể được sử dụng để phòng ngừa nhiễm trùng.

Phẫu thuật: thường được lựa chọn nếu xương mũi bị gãy nghiêm trọng, gãy thành nhiều mảnh hoặc không được điều trị quá 14 ngày.

 -Phòng tránh gãy xương mũi:

          Đội mũ bảo hiểm khi đi mô tô, xe gắn máy.

          Thắt dây an toàn nếu đi ô tô, đặc biệt cho trẻ nhỏ.

          Sử dụng đồ bảo hộ như mũ bảo hiểm có mặt nạ khi chơi những môn thể thao có tính va chạm.