Tiền đái tháo đường: cần phát hiện sớm để ngăn ngừa đái tháo đường mãn tính!

BS Nguyễn Ngọc Linh – Khoa Nội Tiêu hóa – Huyết học – Nội tiết

I. Định nghĩa:

Tiền đái tháo đường là tình trạng bệnh lý khi nồng độ glucose (đường)  trong máu cao hơn bình thường nhưng chưa đạt tiêu chí chẩn đoán bệnh đái tháo đường (tiểu đường) .

Tiền đái tháo đường nếu không được phát hiện và điều trị sẽ tiến triển thành đái tháo đường và gây ra nhiều biến cố trên hệ tim mạch, trên thận, trên mắt, hệ thần kinh v.v..

  Tiêu chí chẩn đoán tiền đái tháo đường

Tiêu chí	Tiền ĐTĐ
Glucose huyết tương khi đói	5,6 – 6,9 mmol/L (100 – 125 mg/dL)
Glucose huyết tương sau 2 giờ khi làm nghiệm pháp dung nạp glucose 75g	7,8 – 11,0 mmol/L (140 – 199 mg/dL)
HbA1c ( định lượng theo phương pháp chuẩn)	5,7 – 6,4 %

II. Đánh giá nguy cơ bị tiền đái tháo đường:

Theo Hiệp Hội Đái tháo đường Hoa Kỳ- ADA 2019

Câu hỏi:	Thang điểm	Điểm số của bạn (cho điểm 0 nếu không biết)
1/ Bạn bao nhiêu tuổi?	<40 tuổi (0 điểm) 40-49 tuổi (1 điểm) 50-59 tuổi (2 điểm) ≥ 60 tuổi (3 điểm)
2/ Giới tính của bạn là gì?	Nữ (0 điểm) Nam (1 điểm)
3/ Người thân của bạn có bị đái tháo đường không? ( cha, mẹ, anh, chị, em ruột)	Không (0 điểm) Có (1 điểm)
4/ Bạn có bị tăng huyết áp hay đang điều trị tăng HA không?	Không (0 điểm) Có (1 điểm)
5/ Bạn có thừa cân hay béo phì không? (Tham khảo bảng hướng dẫn bên đưới)	Không: BMI< 23 (0 điểm) Thừa cân: BMI 23-25 (1 điểm) Béo phì : BMI ≥ 25-30 (2 điểm) Rất béo phì: BMI ≥ 30 (3 điểm)
6/ Bạn là người thường xuyên vận động?	Không (0 điểm) Có (-1 điểm)
Tổng số điểm từ câu 1 đến câu 6

• Nếu tổng số điểm của bạn >= 4 điểm: bạn có nguy cơ cao bệnh đái tháo đường hoặc tiền đái tháo đường mà chưa được chẩn đoán.
• Nếu tổng số điểm của bạn >= 5 điểm: Bạn có nguy cơ cao về đái tháo đường mà chưa được chẩn đoán.
• Bạn nên thăm khám Bác sĩ để kiểm tra đường huyết nhằm tầm soát đái tháo đường nếu bạn có điểm số ≥ 4.

III. Các phương pháp phòng ngừa hoặc làm chậm tiến triển thành đái tháo đường:

1. Thay đổi lối sống: là biện pháp đầu tiên, quan trọng, có hiệu quả để đề phòng hoặc làm chậm phát triển thành bệnh đái tháo đường, bao gồm chế độ ăn lành mạnh, tập thể dục, giảm cân nếu thừa cân

         a. Chế độ ăn: ăn 3 bữa trong ngày ở cùng thời điểm thích hợp.

         ＊Các loại thực phẩm nên dùng: chế độ ăn giảm năng lượng, giảm chất béo, thực phẩm có lượng đường thấp.

                Nên chọn: gạo lức, bún gạo lức, bánh mì đen, hạt ngũ cốc không xay xát kỹ, ngũ cốc nguyên hạt thay cho gạo trắng.

                Thực phẩm giàu đạm có nguồn gốc động vật ít béo: thịt nạc, thịt gà không da, cá, tôm, mực, trứng…

                Dầu thực vật: dầu ô liu, dầu đậu phộng, dầu mè.

               Ăn đa dạng các loại rau.

               Các loại quả có hàm lượng đường ít: ổi, thanh long, chùm ruột.

              Sữa dành cho người đái tháo đường.

     ＊Các loại thực phẩm không nên dùng:

             Thức ăn chiên (rán) nhiều dầu mỡ.

             Giảm muối trong bữa ăn ( 2g natri mỗi ngày)

             Bánh, kẹo, kem, nước ngọt.

b. Tập thể dục:

Luyện tập thể lực không chỉ góp phần quan trọng trong việc kiểm soát đái tháo đường mà còn mang lại lợi ích cho sức khỏe.

Mục tiêu là ít nhất 150 phút/ tuần cho các bài tập thể lực mức độ trung bình: đi bộ, nhảy, bơi, đạp xe, … Có thể phân bố thời gian tập thể dục như sau: tối thiểu 30 phút mỗi ngày, ít nhất 5 ngày trong tuần

c. Giảm cân nếu thừa cân:

Với người không thừa cân không béo phì: không cần giảm cân chỉ cần thay đổi sự lựa chọn thực phẩm như trên.Giảm cân bằng thay đổi chế độ ăn lành mạnh và tập thể dục, giảm đến khi BMI đạt mục tiêu, nam đạt vòng eo dưới 90 cm, nữ đạt vòng eo dưới 80 cm..

2. Hút thuốc: Ngừng hút thuốc lá.

3. Điều trị bằng thuốc:

     Tuân thủ chế độ điều trị của bác sĩ, bệnh nhân không được tự mua thuốc tây, thuốc tàu, thuốc gia truyền uống.

4. Can thiệp phẩu thuật:

Phẩu thuật cắt dạ dày là phương pháp ít được sử dụng ở Việt Nam, một số quốc gia khác trên thế giới đã sử dụng phương pháp này như một hướng điều trị dự phòng bệnh đái tháo đường cho những người béo phì nặng.

5. Phòng ngừa bệnh tim mạch:

Đền khám, chẩn đoán và điều trị sớm các bệnh tim mạch, rối loạn chuyển hóa lipid máu (mỡ trong máu).

6. Tự theo dõi tiền đái tháo đường và đái tháo đường dưới hướng dẫn của bác sĩ:

Dùng nhật ký, chế độ nhắc nhở trên điện thoại, thời gian biểu theo dõi khẩu phần ăn, thời gian tập thể dục

U Hiện nay phòng khám nội tiết và khoa Tiêu hóa – Huyết học – Nội tiết bệnh viện đa khoa Long An có các xét nghiệm tầm soát và tư vấn cho người dân trong và ngoài tỉnh về tiền đái tháo đường và đái tháo đường.